Σπύρος Κουταβάς
Πηγή: insidestory.gr
Tο Δίκτυο Ενεργειακών ΔήμωνΔίκτυο Ενεργειακών Δήμων της Ελλάδας, η καρδιά του οποίου βρίσκεται στη λιγνιτοπαραγωγό λεκάνη της Δυτικής Μακεδονίας, ανέλαβε την πρωτοβουλία της διοργάνωσης μίας συνάντησης δημάρχων της Ευρώπης, οι περιοχές των οποίων βλέπουν να μειώνεται δραματικά το τοπικό ΑΕΠ τους υπό το βάρος των αυστηρών περιβαλλοντικών περιορισμών. Στη συνάντησηΈνα βίντεο για τη συνάντηση από το Top Channel Kozani που έγινε προχθές, 19 Σεπτεμβρίου 2018 στην Κοζάνη, ανταποκρίθηκαν ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του αντιπροέδρου για θέματα Ενέργειας, έξι δήμαρχοι – από τη Γερμανία, την Πολωνία, τη Ρουμανία τη Βουλγαρία, τη Σλοβακία και την Ελλάδα – που βιώνουν σε διαφορετικές ταχύτητες το πρόβλημα της απολιγνιτοποίησης των οικονομιών τους, δύο περιβαλλοντικές οργανώσεις – η WWF Γερμανίας και Ελλάδας – καθώς και συμβουλευτικές εταιρείες που εμπλέκονται στο εγχείρημα της πλατφόρμας.
Ο αξιωματούχος της Κομισιόν Έερο Άλιο, από το γραφείο του αντιπροέδρου και Επιτρόπου Ενέργειας Μάρος ΣέφκοβιτςVice-President Maroš Šefčovič | Energy Union , ξεκαθάρισε ότι «δεν υπάρχουν νέα χρηματοδοτικά εργαλεία για την ενίσχυση της πλατφόρμας», αλλά στην παρούσα περίσταση θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο οι αδιάθετοι πόροι που λιμνάζουν σε αρκετές ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες και προγράμματα. Αναφέρθηκε για παράδειγμα σε πόρους «42 εκατ. ευρώ, που παραμένουν αδιάθετοι από τις πολιτικές σύγκλισης», σε χρήματα του προγράμματος LIFELIFE για το περιβάλλον και σε μέρος των χρημάτων από το σύστημα εμπορίας ρύπων του Cο2 που θα αποθέτει στο δικό της εθνικό ταμείο κάθε χώρα-μέλος. Παράλληλα άφησε ελπίδες για την ενίσχυση των δράσεων της πλατφόρμας από τον υπό διαμόρφωση προϋπολογισμό για τα έτη 2020-2027EU Budget for the Future | European Commission της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ως τεχνικός σύμβουλος της Κομισιόν στα θέματα μετάβασης των περιοχών με λιγνίτη έχει ορισθεί η Παγκόσμια Τράπεζα, ενώ σύμφωνα με τον Έερο Άλιο το επόμενο διάστημα θα μπορεί να χρηματοδοτήσει και ώριμα επενδυτικά σχέδια προς αυτήν την κατεύθυνση.
Οι περιοχές που περνούν στο στάδιο της απανθρακοποίησης δεν βρίσκονται στην ίδια αφετηρία. Υπάρχουν λιγνιτικές περιοχές, όπως στην κεντρική Γερμανία και τη Σιλεσία της Πολωνίας, που μετά το 1990 έζησαν πολύ βίαια την οικονομική τους κατάρρευση. Σήμερα έχουν κάνει σημαντικά βήματα και βρίσκονται πολύ μπροστά σε ό,τι αφορά την επόμενη μέρα με λιγότερο άνθρακα. Άλλες περιοχές, όπως η Ρουμανία και η Βουλγαρία, γνωρίζουν μια βίαιη μετάβαση που έχει συνέπειες στους εργαζόμενους και τον τοπικό πληθυσμό. Γι’ αυτό και οι φωνές που ακούστηκαν στην αίθουσα ήταν διαφορετικές. Ας πάρουμε τις περιπτώσεις μία-μία ξεχωριστά.
Βουλγαρία και Ρουμανία
Η δήμαρχος του Μπόμποφ ΝτολBobov Dol στη νοτιοδυτική Βουλγαρία, Έλζα Βελίτσκοβα, περιέγραψε με μελανά χρώματα το μέλλον της περιοχής, που πριν από πέντε χρόνια είχε μόλις 2% ανεργία, αλλά τα τελευταία δύο χρόνια, μετά το κλείσιμο των ορυχείων, έχει δει όλον τον κοινωνικό και οικονομικό ιστό της να αποδιαρθρώνεται. Οι άνθρωποι μετακομίζουν σε άλλες περιοχές ή μεταναστεύουν. Η απότομη μεταβολή του πληθυσμού είχε ως αποτέλεσμα να υπολειτουργούν βασικές δομές της πόλης, όπως τα σχολεία, η κοινωνική πρόνοια και οι τοπικές μονάδες υγείας.
Αυτό που προκάλεσε εντύπωση ήταν η απουσία της κεντρικής κυβέρνησης από την διαχείριση του προβλήματος. «Είμαστε μόνοι, δεν έχουμε υποστήριξη από κανέναν, δεν έχουμε καμία υποστήριξη από το κράτος, φοβόμαστε για το τι θα συμβεί στο μέλλον. Οι κρατικοί φορείς στην Βουλγαρία δεν θέλουν καμία ανάμειξη στο πρόβλημά μας και δεν έχουν εμπλακεί, πάρα τις εκκλήσεις μας για τη διαχείριση του προβλήματος», ανέφερε η δήμαρχος. Μάλιστα με την ιδιότητα της δικηγόρου απευθύνθηκε στον εκπρόσωπο της Κομισιόν, ζητώντας να θεσπιστεί ευρωπαϊκή νομοθεσία που να επιλύει προβλήματα που προκύπτουν σε συγκεκριμένες περιοχές των οποίων η οικονομία μεταβάλλεται βίαια εξαιτίας περιβαλλοντικών πολιτικών.
Στο ίδιο μήκος κύματος ήταν και ο Άντριαν Ντέιβιντ, από το δήμο ΠετροζάνιPetroșani της Ρουμανίας, ο οποίος εξήγησε ότι «ο τομέας των ορυχείων και του άνθρακα είναι σημαντικός για την περιοχή μας». Έκανε έκκληση ώστε να διασφαλιστούν νέες δραστηριότητες και το μέλλον των ανθρώπων και να μην ληφθούν μέτρα που θα θέσουν σε κίνδυνο την ζωή των εργαζομένων και των οικογενειών τους στα ορυχεία. Ανέφερε ότι η οικονομική υποστήριξη της κεντρικής κυβέρνησης στο πρόβλημα της περιοχής τους είναι μικρή και ότι χρειάζεται η ενίσχυση της Ευρώπης.
Ο εκπρόσωπος του επιτρόπου Ενέργειας απάντησε ότι, με βάση μία από τις δεσμεύσεις που έχουν αναληφθεί μέσω της πλατφόρμας, «οι περιοχές που δεν διαθέτουν την δυνατότητα να εκπονήσουν το δικό τους σχέδιο για την επόμενη ημέρα, τώρα με την βοήθεια και την τεχνική υποστήριξη που παρέχεται θα μπορούν όχι μόνο να το καταφέρουν αλλά και να αποκτήσουν τη στρατηγική για να το υλοποιήσουν». Όμως το ερώτημα «ποιος θα βάλει τα χρήματα» έμεινε μετέωρο.
Ένας πρότυπος δήμος στην κεντρική Γερμανία
Διαφορετική είναι η περίπτωση του δήμου Gräfenhainichen στην κεντρική Γερμανία, όπου ο δήμαρχος Ενρίκο Σίλινγκ εξήγησε ότι λίγο μετά την πτώση του τείχους βρέθηκαν αντιμέτωποι με τεράστιες εκτάσεις που περιλάμβαναν δεκάδες ερειπωμένα ορυχεία και σταθμούς παραγωγής ενέργειας. Χρειάστηκε πρώτα να ολοκληρωθεί ο χωροταξικός σχεδιασμός και στη συνέχεια να γίνει η προετοιμασία των μελετών των έργων αποκατάστασης της περιοχής, που διάρκεσε περίπου επτά χρόνια. Για την ολοκλήρωση των πιο σημαντικών έργων χρειάστηκαν περίπου δώδεκα χρόνια και χρησιμοποιήθηκαν χρήματα από εθνικούς και ευρωπαϊκούς πόρους.
Ορισμένα παλιά ορυχεία έγιναν λίμνες, οι παλιές εγκαταστάσεις μετατράπηκαν σε χώρους πολιτισμού με την δημιουργία βιομηχανικών μουσείων, περιοχές με γιγαντιαίους εκσκαφείς μεταμορφώθηκαν σε χώρους μεγάλων συναυλιών, δημιουργήθηκαν χώροι αθλητισμού, αναψυχής και ξεκούρασης, με μικρά και μεγάλα πάρκα. Ο δήμαρχος αποκάλυψε ότι «τα εγκαίνια του πρωτοποριακού υπαίθριου μουσείου Ferropolis: Πόλη από Σίδερο έγιναν με μεγάλη συναυλία του Έλληνα συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη».
Η περιοχή έχει γίνει πόλος έλξης χιλιάδων επισκεπτών, ενώ γίνονται εκπαιδευτικές εκδηλώσεις ενημέρωσης για την ιστορία της λιγνιτικής βιομηχανίας καθώς και ενημερώσεις για τις νέες μορφές ενέργειας. Το παράδειγμα του δήμου Gräfenhainichen θα μπορούσε να αποτελέσει μια πρόταση-πιλότο για τις περιοχές που τώρα αρχίζουν να καταστρώνουν τα σχέδιά τους για το μέλλον.
Τα χειρότερα πέρασαν για την Πολωνία
Στην Περιφέρεια της Σιλεσίας στην Πολωνία, οι περισσότερες λιγνιτικές εγκαταστάσεις εξόρυξης μετά το 1990 αποδείχτηκαν μη βιώσιμες και το μεγαλύτερο σοκ της μετάβασης από τον άνθρακα το βίωσε η περιοχή με το κλείσιμο 41 ορυχείων και την απώλεια 300.000 θέσεων εργασίας.
Παρότι στην περιοχή υλοποιείται ένα από τα μεγαλύτερα προγράμματα περιφερειακής συνεργασίας στην Ευρώπη, ύψους 3,1 δισ. ευρώ, με δράσεις περιβαλλοντικής προστασίας και ανάπτυξη καινοτομιών που αφορούν την πράσινη οικονομία και τις έξυπνες επιχειρήσεις, που έχει δημιουργήσει 80.000 θέσεις εργασίας, δεν αποτράπηκαν φαινόμενα όπως η αυξανόμενη αστικοποίηση του πληθυσμού, η αύξηση της ρύπανσης, οι ερημοποιημένες περιοχές από την μη περιβαλλοντική αποκατάσταση των εδαφών και η αύξηση της γήρανσης του τοπικού πληθυσμού. Η εκπρόσωπος της περιφέρειας της Σιλεσίας Μαγκνταλένα Κολασίνσκα επισήμανε ότι «τα πολύ δύσκολα για την περιοχή μας έχουν περάσει, αφού πριν από 15 χρόνια σε ορισμένες πόλεις η ανεργία έφτασε στο 35%, αλλά σήμερα η κατάσταση δείχνει να είναι καλύτερη».
Η άποψη του WWF
Η άποψη που εξέφρασε η εκπρόσωπος του WWF Γερμανίας, Ζουλιέτ ντε Γκρανπέρ, ήταν ότι δεν μπορούμε να πάμε σε διαδικασία μετάβασης εάν δεν έχουμε παύση λιγνιτικών δραστηριοτήτων. Στο ερώτημα που προκύπτει για το πότε θα υπάρξει τελική ημερομηνία από την ΕΕ για την απαγόρευση χρήσης άνθρακα για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη, ο εκπρόσωπος του επιτρόπου Ενέργειας Έερο Άλιο ανέφερε ότι «η κατάργηση του λιγνίτη θα αποφασιστεί από τα κράτη μέλη και θα γίνει σε διαφορετικές χρονικές στιγμές που τα ίδια τα κράτη θα κρίνουν».
Ο Νίκος Μάντζαρης, επικεφαλής του WWF Ελλάδας, πιστεύει ότι στο ζήτημα της Δίκαιης Μετάβασης «η ΕΕ κωλυσιεργεί» και ότι ανέλαβε την πρωτοβουλία να ιδρύσει την «πλατφόρμα άνθρακα» χωρίς εξασφαλισμένους πόρους, πάρα μόνο προσφέροντας τεχνική στήριξη, «αλλά αυτό από μόνο του δεν αρκεί». Θεωρεί ότι στο νέο Δημοσιονομικό Πλαίσιο της ΕΕ για την περίοδο 2020-2027 το ταμείο δίκαιης μετάβασης πρέπει «να αποκτήσει δική του χρηματοδοτική προτεραιότητα» και ότι χρειάζονται προσπάθειες σε επίπεδο ΕΕ αλλά και κρατών μελών ώστε «να πετύχουμε την εδραίωσή του ως βασικό συστατικό ευρωπαϊκών και εθνικών πολιτικών». Επίσης πιστεύει ότι οι έξι ενδεικτικοί άξονεςΕθνικό Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης | Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας παρέμβασης και δράσεων προς χρηματοδότηση που όρισε το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας στο «Εθνικό Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης», αποτελούν μια καλή αφετηρία και πρέπει να στηριχθούν από όλους.
Ένα κοινό μέτωπο με την υποστήριξη και της ΓΕΝΟΠ ΔΕΗ
Με το μήνυμα «η πορεία προς την δημιουργία της πράσινης Ευρώπης που σε λίγο καιρό θα είναι μια πραγματικότητα να μην έχει ως θύματα τους εργαζόμενους στις λιγνιτικές βιομηχανίες, όσο και στις ανθρακοφόρες η λιγνιτικές περιοχές που στήριξαν το οικοδόμημα και την ανάπτυξη της Ευρώπης τα τελευταία πενήντα χρόνια», ο δήμαρχος Κοζάνης Λευτέρης Ιωαννίδης έκλεισε τις εργασίες του 1ου Φόρουμ Δημάρχων για τη Δίκαιη Μετάβαση. Η θέση άμυνας που φαίνεται ότι βρίσκει σύμφωνους όλους τους δήμαρχους, ανεξαρτήτως επιμέρους διαφορών, είναι ότι «πρέπει να είμαστε παρόντες στην πρόκληση της απανθρακοποίησης των περιοχών μας».
Ο Λευτέρης Ιωαννίδης, που πρωτοστάτησε στην δημιουργία του Φόρουμ, απευθυνόμενος στους συναδέλφους του δημάρχους δεν έκρυψε τις προθέσεις του λέγοντας ότι «προχωράμε στη δημιουργία ενός εργαλείου πολιτικής πίεσης των λιγνιτικών Δήμων της Ευρώπης, ώστε η φωνή μας στα κέντρα λήψης αποφάσεων να είναι δυνατή και να ακούγεται». Μετά από πρότασή του συμφωνήθηκε ένα σχέδιο διακήρυξης αρχών, που θα ετοιμαστεί από την επιστημονική ομάδα του Δικτύου Ενεργειακών Δήμων Ελλάδας και θα ανακοινωθεί επίσημα στην δεύτερη συνάντηση του φόρουμ, που θα γίνει στην Πριεβίζντα της Σλοβακίας.
Στο θέμα του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης έχει επιτευχθεί μια αξιοζήλευτη συμφωνία των θεσμικών φορέων, του πολιτικού προσωπικού, των επιστημονικών φορέων, των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, ακόμη και των συνδικαλιστικών εκπροσώπων των εργαζομένων στην ΔΕΗ, κάτι που δεν ήταν αυτονόητο στο παρελθόν.
Ο πρόεδρος της ΓΕΝΟΠ ΔΕΗ Γιώργος Αδαμίδης από την αρχή έχει στηρίξει σε όλα τα επίπεδα τους χειρισμούς στο θέμα της ίδρυσης και αποτελεσματικής λειτουργίας της πλατφόρμας, ενώ ζήτησε από τον εκπρόσωπο της ΕΕ να επανεξεταστεί το θέμα της περιορισμένης λειτουργίας του ΑΗΣ Καρδιάς και του ΑΗΣ Αμυνταίου, που σε μερικούς μήνες θα πρέπει να κλείσουν και αναφέρθηκε σε «μεθόδους βίαιης μετάβασης των λιγνιτοφόρων περιοχών», που θα πλήξουν την βιωσιμότητά τους. Ακόμα υπογράμμισε ότι με την απόσυρση 2.500 MW «η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέτει σε ενεργειακή ομηρία την Ελλάδα, με κίνδυνο να πάθει μπλακ άουτ».
Τέλος, στο καυτό θέμα των τηλεθερμάνσεων της Πτολεμαΐδας και του Αμυνταίου που τροφοδοτούνται από τον ζεστό ατμό των ΑΗΣ Καρδιάς και ΑΗΣ Αμυνταίου, ο δήμαρχος Αμυνταίου Κώστας Θεοδωρίδης διαπίστωσε ότι η περιοχή δεν είναι έτοιμη να αποκαταστήσει όχι μόνο τις θέσεις απασχόλησης που θα χαθούν από το κλείσιμο των εργοστασίων και των ορυχείων, αλλά «ούτε το αγαθό της Τ/Θ, αφού τον χειμώνα που έρχεται, εάν δεν δοθεί παράταση στις ώρες λειτουργίας των δύο ατμοηλεκτρικών εργοστασίων, θα υπάρξουν σοβαρά προβλήματα στην θέρμανση των δύο δήμων της περιοχής».
Το ιστορικό
Η oλοκλήρωση της διαπραγμάτευσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση για την αναθεώρηση του Ευρωπαϊκού Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών Αερίων του Θερμοκηπίου (ΕU ETSEU Emissions Trading System (EU ETS)) με νέες πιο αυστηρές προδιαγραφές, είχε ως αποτέλεσμα να επηρεαστούν με δραματικό τρόπο οι ενεργειακές βιομηχανίες άνθρακα και λιγνίτη στην Ευρώπη. Πολλές εξ αυτών είναι παλιάς τεχνολογίας και με χαμηλό βαθμό απόδοσης, έτσι μη αντέχοντας να πληρώνουν το κόστος εκπομπής Co2 αναγκάζονται να αναστείλουν τη δραστηριότητά τους.
Οι περιβαλλοντικές πολιτικές που έχουν ως στόχο την «οικονομία χαμηλού άνθρακα» αλλάζουν γρήγορα τον oικονομικό χάρτη πολλών περιοχών της Ευρώπης και επηρεάζουν άμεσα την ζωή 520.000 πολιτών που εργάζονται η συνδέονται με σχέσεις εργασίας με τις ανθρακοφόρες και λιγνιτικές βιομηχανίες.
Η Ελλάδα και άλλες χώρες που διαθέτουν σημαντικό μερίδιο ορυκτών καυσίμων λιγνίτη στο συνολικό ενεργειακό μείγμα που καταναλώνουν, ζήτησαν τη δημιουργία ενός αυτοτελούς ευρωπαϊκού ταμείου, που θα χρηματοδοτούνταν από μέρος της διάθεσης δικαιωμάτων εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου, για να ενισχυθούν οι περιοχές που πλήττονται. Η πρόταση δεν έγινε δεκτή. Σε απάντηση, στις 30 Νοεμβρίου 2016 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε την ίδρυση της πλατφόρμας «Coal Regions in Transition PlatformCoal Regions in Transition Platform», με κύριο στόχο την υποβοήθηση της μετάβασης των περιοχών που σήμερα εξαρτώνται οικονομικά από δραστηριότητες που σχετίζονται με τον άνθρακα.
Έτσι στις 11 Δεκεμβρίου 2017, σε μια πανηγυρική διαδικασία στο Στρασβούργο, όπου είχαν κληθεί όλα τα ενδιαφερόμενα μέλη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε την πλατφόρμαNo region left behind: launch of the Platform for Coal Regions in Transition | Δελτίο Τύπου Κομισιόν μετάβασης των οικονομιών των ανθρακοφόρων περιοχών της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ένα διαφορετικό αναπτυξιακό μοντέλο, και παρουσίασε το σχέδιο που αποσκοπεί στο να φέρει κοντά εθνικές και περιφερειακές αρχές, εκπροσώπους του επιχειρηματικού κόσμου και κοινωνικούς εταίρους, που ενδιαφέρονται για την αλλαγή οικονομικού και τεχνολογικού μοντέλου των περιοχών τους.
Η ανακοίνωση της Ε.Ε. αφορούσε σε 11 χώρες, 42 Περιφέρειες, 185.000 εργαζόμενους σε ορυχεία άνθρακα/λιγνίτη και 60.000 σε θερμοηλεκτρικά εργοστάσια. Ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και αρμόδιος για θέματα Ενέργειας, Σλοβάκος Μάρος Σέφκοβιτς, ανακοίνωσε ότι τρεις χώρες αρχικά θα συμμετάσχουν στο πιλοτικό σχήμα που θα εργαστεί προς αυτήν την κατεύθυνση. Η αρχή γίνεται από την Σλοβακία, την Πολωνία και την Ελλάδα και συγκεκριμένα από τις αντίστοιχες Περιφέρειές τους, που είναι η Τριεσίν, η Σιλεσία και η Δυτική Μακεδονία. Πρόκειται για περιοχές με διαφορετικά ενεργειακά χαρακτηριστικά στην εξόρυξη, στο περιβαλλοντικό ανάγλυφο αλλά και με έντονη διαφοροποίηση στο πληθυσμιακά τους στοιχεία.
Η παρουσία της Ελλάδας, και πιο συγκεκριμένα της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας στο πιλοτικό πρότζεκτ δεν ήταν αποτέλεσμα της ισχύος της χώρας ή της προνομιακής της σχέσης με τον αρμόδιο Επίτροπο. Οφείλεται κυρίως στο έργο της επιστημονικής ομάδας που έχει συσταθεί με απόφαση του περιφερειάρχη Θ. Καρυπίδη και τη σύμφωνη γνώμη του Δικτύου Ενεργειακών Δήμων, με πρωτοστάτη τον δήμαρχο Κοζάνης Λευτέρη Ιωαννίδη και μέλη ερευνητές του ΕΚΕΤΑΕθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης, της Αναπτυξιακής Εταιρείας Δυτικής Μακεδονίας (ΑΝΚΟ), του ΤΕΕ παρ. Δυτ. Μακεδονίας και της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Δυτ. Μακεδονίας, που με τις εκθέσεις εργασίας που παρουσίασαν έπεισαν τη Γενική Διεύθυνση Ενέργειας της Κομισιόν ότι «εδώ έχει γίνει σημαντική προεργασία και έχουν αναπτυχθεί πρωτοβουλίες για το θέμα».
Συστάθηκαν δύο ομάδες Εργασίας που εξετάζουν «τις δομικές αλλαγές στην οικονομία μετά τον άνθρακα» και την ανάπτυξη τεχνολογιών και οικολογικών καινοτομιών που θα είναι συμβατές με το μακροπρόθεσμο όραμα της απανθρακοποίησης της ευρωπαϊκής οικονομίας. Ακόμη έχουν πραγματοποιηθεί δύο συναντήσεις εργασίας στις Βρυξέλλες. Όμως αυτό που ανησυχεί ιδιαίτερα τους μετέχοντες στο εγχείρημα, είναι η φτωχή χρηματοδοτική ενίσχυση από πλευράς της Κομισιόν. Η πλατφόρμα παρέχει μόνο τεχνική στήριξη για το πώς θα χρησιμοποιηθούν υφιστάμενα κονδύλια, καθώς και τη δυνατότητα της ζύμωσης των ενδιαφερομένων με ανταλλαγές καλών πρακτικών μεταξύ των 42 λιγνιτικών περιφερειών της ΕΕ.
